Kanowit

Kanowit

Pekan Kanowit
Kanowit Pekan Kanowit
Nengeri mit enggau indu nengeri pelilih menua
Other transcription(s)
• Jaku China	加拿逸
	Official seal of Kanowit Seal
	Kanowit
	Coordinates: 2°06′0″N 112°09′0″E / 2.10000°N 112.15000°E
Country	Malaysia
State	Sarawak
Division	Sibu
District	Kanowit
Penyampau mensia (2010)
• Penyampau	28,985
Website	http://www.kanowitdc.sarawak.gov.my/

Kanowit nya siti nengeri mit sereta indu nengeri Pelilih Menua Kanowit, Begian Sibu, Sarawak, Malaysia, ti mungkur pemesai 2,253.5 kilometer persegi. Naka taun 2010, penyampau tubuh peranak Kanowit bisi 28,985 iku. Nengeri mit tu digaga ba nanga Sungai Kanowit ba tebing Batang Rajang, kira penyauh 174 kilometer ari tebing Tasik China Selatan. Pengelama 45 minit datai ba bandar ngena perengka pengangkut darat lalu sejam ngena bot ari Sibu. Bansa ke mayuh diau dia iya nya Iban, ditangkanka enggau China, Melayu, enggau Melanau.

Mengeri mit tu ngambi nama ari bansa Kanowit, siti takang bansa Melanau ti dikumbai bansa Rajang ulih bansa Iban (ISO 639-3: kxn). Jaku tu agi dikena bansa Kanowit ke diau ba menua nya.

Kampung ke alai bansa Kanowit diau dikelala enggau nama Kampung Bedil, pejalai enda lama ngena perau niki Sungai Rajang ari pasar Kanowit.

Etimologi

Nama "Kanowit" tu datai ari nama raban bansa ti pemadu tumu ngentapka pendiau ba sebelah Sungai Kanowit. Raban bansa tu ngemeranka budaya ke sebaka enggau etnik Melanau. Nya alai sida tu suah dikumbai sida "Melanau Kanowit". Jaku sida tu diklasifikasyenka nyadi jaku ti bekaul enggau orang ari Oya, Mukah, enggau Pelilih Menua Matu. Sida bisi penuduk sosial kediri empu: orang kaya, orang tengah, enggau ulun. Peninggi rumah sida suba 40 kaki, taja pan rumah ke baka nya nadai agi kemaya hari tu. Sida tu endang dikelala enggau barang bakul sida ti dijual ba Pasar Kanowit.^[1]^{[note 1]}

Sejarah

HEICS Phlegethon visits Kanowit on 29 Jun 1846

Dalam taun 1846, kapal Phlegethon ti dipegai Kapten Rodney Mundy enggau James Brooke belayar niki Batang Rajang dikena ngelaban pengawa lanun Dayak ti suah ngeruga garis entara menua Sarawak (kandang menua Kuching). Kena 29 Jun, Rodney enggau James datai di Kanowit lalu keterubah seduai iya begulai enggau orang "Kanowit" dia likun. Dalam taun 1851, Kubu Emma digaga sida Brookes taja pan Kanowit agi dipegai empayar Brunei.

Kubu tu diberi nama nitihka nama menyadi indu James Brooke, Emma Brooke. Emma Brooke mega indai Rajah Sarawak ti kedua iya nya Charles Anthony Brooke.^[1]^{[note 2]} Maya taun 1853, James Brooke ulih ngambi Sungai Rajang enggau genturung pendiau ngelingi iya ari Kesultanan Brunei.^[2] Kubu Emma meri lindung ari pengawa lanun Dayak ba sepemanjai Sungai Rajang.

Maya Jun 1859, Syarif Masahor,^[1]^{[note 3]} beserimbai enggau tuai orang Kanowit benama "Sawing",^[3] lalu sekeda tuai-tuai bansa Melayu munuh dua iku pemesai perintah Brooke, iya nya Charles Fox enggau Henry Steele.^[1]^{[note 4]} Dalam taun 1906, pengawa bebaik bisi dipejalaika entara suku bansa Kana enggau suku bansa Iban ditu.^[4]

Bansa Cina Hokkien ari Singapura enggau Provinsi Fujian, China datai ngentapka pendiau diri di Kanowit maya taun 1870-an, seraya Sibu agi nyadi kampung mit Melayu maya nya. Bala pedagang China ari Singapura mai gari, balang, garam, enggau utai bukai ke diguna ninting hari dikena nukar rotan, kulit chapi kampung, kapur, tanduk badak, enggau batu empedu kera. Orang Kantonis udah nya datai dalam taun 1880-an. Sida bisi kaul enggau pengawa eksport batang kayu.^[1]^{[note 5]} Bansa Fuzhou datai kitu ari Sibu dalam taun 1910 suba.^[1]^{[note 6]} Kelimpah ari nya, kampung Melayu mega ditumbuhka semina tekala nya selatan ngagai kubu.^[1]^{[note 7]}

Dalam taun 1883, Paderi Edmund Dunn ari Kolej St Joseph, Mill Hill, England numbuhka indu opis Misi Roman Katolik ti keterubah di Kanowit. Indu misi maya nya gawa nyau deka eksklusif ba raban bansa Iban.^[1]^{[note 8]} Dalam taun 1885, Gerija St Francis Xavier udah digaga. Gerija nya direrak dalam taun 1967 dikena muka jalai ngaga begunan moden baru.^[1]^{[note 9]} Udah nya sepital misi enggau sekula primari digaga. Sebuah bot dikena mai kes ngenyit ngagai Sibu bisi disediaka.^[1]^{[note 10]}

Maya taun-taun ke penudi dipegai Jipun, bazar Kanowit udah dirumpak lalu ditunu sekeda orang asal. Dalam taun 1951, lebuh Perang Korea nyadi, bazar Kanowit nyau limpah enggau lambar getah ketegal rega getah niki. Taja pia, kena 8 November 1951, bazar nya angus ketegal api ti besai.^[1]^{[note 11]} Pengawa ngaga rumah kedai nya dipunka baru ari taun 1952 ngagai taun 1953. Taja pia, beberapa iku pengempu enda ulih mayar duit gadai ti berutang ngagai Chartered Bank di Sibu ketegal rega getah ti runtuh ti baruh.^[1]^{[note 12]}

Dalam taun 1970-an, bisi 48 buah rumah kedai di Kanowit, bepalan sebaka enggau Sungai Kanowit. Bisi mega pasar, gerija, sepital,^[1]^{[note 13]} a teater gambar ti begerak (diberi nama Teater Ibu Kota),^[1]^{[note 14]} siti jeti, opis perintah, kuarters residen perintah, siti klinik perintah, enggau siti balai komuniti.^[1]^{[note 15]} Bansa China lalu ngentapka diri semak tebing Batang Rajang. Nadai jalai ti tama ngagai nengeri nya. Berindik ari nya, Sungai Rajang aja nyadi perengka pengangkut mensia mayuh bejalai ngagai mengeri bukai.^[1]^{[note 16]}

Penerang

↑ ^1.00 ^1.01 ^1.02 ^1.03 ^1.04 ^1.05 ^1.06 ^1.07 ^1.08 ^1.09 ^1.10 ^1.11 ^1.12 ^1.13 ^1.14 ^1.15 Penyalat nyebut: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Richard C 2010
↑ Nicholas, Tarling (17 June 2013). Southeast Asia and the Great Powers. Routledge. p. 195. ISBN 9781135229405. Diambi 27 April 2018. Brooke had been able to take over Rajang river in 1853, and managed to secure Mukah and surrounding rivers in 1861.
↑ Borneo Post Adventourous Team (BAT team). "Tracing the origin of the name Kanowit". The Borneo Post. Diarkib ari asal on 11 February 2018. Diambi 1 September 2018.
↑ Lockhard, CA; Saunders, GE (1972). Old Sarawak - A Pictorial Study (id jaku English, Malay, Chinese, and Iban). Kuching, Sarawak: Borneo Literature Bureau. p. 154. Diambi 14 March 2022.{{cite book}}: CS1 maint: unrecognized language (link)

Penyalat nyebut: Tag <ref> wujud untuk kumpulan bernama "note", tetapi tiada tag <references group="note"/> yang berpadanan disertakan

[Richard_C_2010-1] 1.00 ^1.01 ^1.02 ^1.03 ^1.04 ^1.05 ^1.06 ^1.07 ^1.08 ^1.09 ^1.10 ^1.11 ^1.12 ^1.13 ^1.14 ^1.15 Penyalat nyebut: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Richard C 2010

[4] Nicholas, Tarling (17 June 2013). Southeast Asia and the Great Powers. Routledge. p. 195. ISBN 9781135229405. Diambi 27 April 2018. Brooke had been able to take over Rajang river in 1853, and managed to secure Mukah and surrounding rivers in 1861.

[BAT_Kanowit-6] Borneo Post Adventourous Team (BAT team). "Tracing the origin of the name Kanowit". The Borneo Post. Diarkib ari asal on 11 February 2018. Diambi 1 September 2018.

[8] Lockhard, CA; Saunders, GE (1972). Old Sarawak - A Pictorial Study (id jaku English, Malay, Chinese, and Iban). Kuching, Sarawak: Borneo Literature Bureau. p. 154. Diambi 14 March 2022.{{cite book}}: CS1 maint: unrecognized language (link)

[1]

[note 1]

[note 2]

[2]

[note 3]

[3]

[note 4]

[4]

[note 5]

[note 6]

[note 7]

[note 8]

[note 9]

[note 10]

[note 11]

[note 12]

[note 13]

[note 14]

[note 15]

[note 16]